Ngày Dân số Việt Nam ra đời xuất phát từ Quyết định 326/TTg, do cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng ký. Và ngày 19/5/1997, tại Quyết định số 326, Thủ tướng Chính phủ đã lấy ngày 26/12 hằng năm làm Ngày Dân số Việt Nam.
Đây là một văn bản đánh dấu sự ra đời của công tác Dân số và kế hoạch hóa gia đình (DS-KHHGĐ) được triển khai thực hiện ở nước ta. Ngày 26/12/1961 là ngày ban hành một quyết định mang tính chất hết sức quan trọng, đánh dấu cho những bước đi đầu tiên của công tác dân số và hệ thống tổ chức bộ máy và cán bộ làm công tác dân số - KHHGĐ trong cả nước. Quyết định 216-CP là quyết định mang tính nhân văn hết sức sâu sắc. Quyết định nêu rõ mục tiêu của việc hướng dẫn sinh đẻ là vì sức khỏe của người mẹ, vì hạnh phúc và hòa thuận gia đình, để cho việc nuôi dạy con cái được chu đáo, việc sinh đẻ của nhân dân cần được hướng dẫn một cách thích hợp.
Các giải pháp, bước đi thích hợp nhằm thực hiện mục tiêu trên là huy động các Bộ, Ngành, Đoàn thể phối hợp, có sự phân công thống nhất trong hành động thực tiễn nhằm xã hội hóa công tác hướng dẫn sinh đẻ và việc chú trọng vận động tuyên truyền của các đoàn thể quần chúng kết hợp với cung cấp dịch vụ thực hiện sinh đẻ có hướng dẫn một cách dễ dàng, thuận lợi.
Việt Nam là đất nước đông dân đứng thứ 13 trên Thế giới và thứ 3 ở khu vực Đông nam Á, hàng năm Việt Nam vẫn có hàng triệu trẻ em được sinh ra. Mặc dù chất lượng dân số đã được cải thiện đáng kể, song chất lượng dân số nước ta vẫn còn ở mức thấp, chỉ sổ HDI xếp thứ 105/177, tỷ lệ dân số bị thiểu năng về thể lực, trí tuệ vẫn còn chiếm một tỷ lệ đáng kể trong dân số (chiếm khoảng 1,5% dân số), trong đó số trẻ mới sinh bị dị tật bẩm sinh do di truyền chiếm từ 1,5-3% và có xu hướng gia tăng do điều kiện sống, môi trường độc hại, lối sống hoặc phong tục, tập quán lạc hậu, và tỉnh ta cũng không nằm ngoài thực trạng này.
Chính vì vậy, định hướng chương trình của Việt Nam là thử nghiệm và nhanh chóng mở rộng những can thiệp về sàng lọc, chẩn đoán trước sinh và sơ sinh để phát hiện, can thiệp và điều trị sớm các bệnh, tật, các rối loạn chuyển hoá, di truyền, nội tiết ngay trong giai đoạn bào thai và sơ sinh giúp cho trẻ sinh ra phát triển bình thường hoặc tránh được những hậu quả nặng nề về thể lực và trí tuệ, giảm thiểu số người tàn tật, thiểu năng trí tuệ trong cộng đồng.
Thực hiện chủ trương trên nhằm nâng cao chất lượng dân số giai đoạn đầu đời, từ đầu những năm 2000, Uỷ ban Dân số, Gia đình và Trẻ em trước đây, nay là Bộ Y tế đã triển khai nghiên cứu và bước đầu thí điểm việc sàng lọc trước sinh, sàng lọc sơ sinh tại Bệnh viện Nhi Trung ương, Bệnh viện Từ Dũ - TP. Hồ Chí Minh. Trên cơ sở tổng kết các hoạt động thí điểm, đã xây dựng hoạt động sàng lọc trước sinh và sơ sinh thành đề án và triển khai ở cấp quốc gia.
Hưởng ứng các hoạt động nhân Tháng hành động Quốc gia về Dân số và Ngày Dân số Việt Nam 26-12 là dịp để chúng ta tăng cường cam kết của các cấp ủy, chính quyền; tăng cường phối hợp các ban ngành, đoàn thể và huy động quần chúng nhân dân tham gia thực hiện tốt hơn chính sách nhất quán của Đảng và Nhà nước về công tác DS-KHHGĐ từ năm 1961 đến nay, đó là: ổn định quy mô dân số, cơ cấu dân số và phân bổ dân cư hợp lý, từng bước nâng cao chất lượng dân số, nâng cao chất lượng cuộc sống.